تا مقصد می خوابم...

گنجنامه، كهن‌ترين سند مكتوب تمدن ايرانی شامل دو سنگ نبشته به خط میخی بازمانده از دوران هخامنشی، در فاصله پنج کیلومتری غرب همدان بر کنار معبر قدیمی همدان به شهر  های غربی کشور است. سنگ نبشته‌هاي باستاني گنج نامه در مسير يكي از شعبات اصلي راه شاهی قرار داشته كه در عهد هخامنشيان، هگمتانه پايتخت تابستانی شاهان هخامنشی را از سویی به غرب و جنوب كشور و از سویی دیگر به بابل و مرکز بین النهرین مرتبط می ‌ساخت و از راههای پر رفت و آمد و امن دوران باستان محسوب می ‌شد. این راه به جهت ختم به بابل راه مقدس هم محسوب شده و به همین علت اين مكان محل مناسبی بود تا شاهان هخامنش با ایجاد سنگ نگاشته مجد و عظمت خود و نیاکانشان را به رهگذران و آیندگان گوشزد نمایند. دو دستور شاهی نقر شده در این مکان، يكي سنگ نبشته داريوش كبير (‌٥٢١-486 پيش از ميلاد) و ديگری كتيبه خشايارشاه (‌٤٨٦-465 پيش از ميلاد) در سمت راست آن و كمي پايين تر از كتيبه نخست قرار دارد. كتيبه‌های مذكور به سه زبان پارسی باستان، عيلامی و بابلی هر كدام در ‌٢٠ سطر و از چپ به راست و به خط ميخی كنده شده‌اند.  بلندی حروف ميخی بين شش تا هفت سانتی متر است. متن كتيبه‌ها مشابه يكديگر هستند؛ جز آن كه در يكی نام داريوش و در ديگری نام خشايار شاه آمده است و هر دو متضمن ستايش اهورامزدا و معرفی اصل و نسب شاهان است.
محل کتیبه ها جایگاهی بسیار دلپذیر و خوش آب و هواست و مناظری چشم نواز دارد. كتبيه‌هاي گنج‌نامه در اواسط قرن نوزدهم ميلادی توسط اوژن فلاندن، نقاش و جهانگرد فرانسوی و پاسكال كست، مورد بررسی و گرته برداری قرار گرفت. سپس سر هنری راولينسن انگليسی توانست با استفاده از سنگ نبشته‌های مزبور، به رمزگشايی خط ميخی پارسی باستان اقدام كند كه كليدی برای مطالعه خطوط ميخی، ايلامی و بابلی شد .  از قراین بر می آید که این کتیبه ها از قدیم مورد توجه مردم این دیار بوده و هر یک برداشت هایی از آن داشته اند. قدیمی ترین خبر موجود، گزارش « ابن فقیه همدانی » تاریخ نگاربنام قرن سوم هجری ( 255-330 ه.ق )، مولف گرانقدر کتاب « اخبار البلدان » است. که می نویسد : « نیز در همدان صخره ای است بزرگ، در جایی به نام « تبنابر » از « دارنبهان » در دامنه ی کوه که در آن صخره، دو طاق مربع حفر شده است به طول دو قامت در سطحی پهن. در هر طاق سه لوحه ی طولی کنده شده  و هر لوحه را بیست سطر کتیبه است و این نوع کتیبه را کشته نامند ». در ادامه برای اقنای خود از فهم مطالب آن، به روایتی از « اسکندر مقدونی » استناد می جوید و می نویسد : « گویند اسکندر از همدان بگذشت، چون این صخره را بدید فرمود تا آن را بخوانند ». آن گاه به گفتاری درباره راستگویی و دروغگویی می پردازد که نتیجه خواندن آن کتیبه است.
« ابن شادی اسد آبادی » در « مجمل التواریخ و القصص » ( در اوایل قرن ششم ) در عجایب همدان می نویسد : « ... و سنگی که چیزی بر آن نوشته است بر دره ای که معروف است به « تبنابر » ... » . « حکیم محمود بن احمد بن محمد سلمانی طوسی همدانی » (525 - 585 ه.ق )، در کتاب گرانسنگش « عجایب المخلوقات و غرائب الموجودات » درباره کتیبه ها می نویسد : « و بر کوه الوند صخره ای است عظیم و بر آن دو طاق بکنده در مربع، بر آن کتاب ها نبشته به خطی بدیع، آن را نبشته ی خدایان گویند ... » . مردمان منطقه معتقد بوده و هستند که این سنگ نبشته ها از گنجی در این حوالی سخن می گویند. و به همین لحاظ به گنجنامه اشتهار یافته است.
گنجنامه، خاص و عام کتبه های موجود در این دره را به این نام می شناسند. اين كتيبه‌ها از ديرباز نام‌های گوناگونی به خود گرفته‌اند : از جمله نبشت خدايان، دادمهان، دادبهان، جنگ نامه و گنج نامه كه دو نام اخير در سده‌های اخير بيشتر مصطلح بوده است.
در خصوص وجه تسميه گنج نامه مي‌توان گفت : گنج نامه در زبان پارسی به معنای حكايت و داستان گنج است و عموم را تصور بر اين بوده است كه راز يك گنج نهان در اين كتيبه‌ها مكتوب است. اين افسانه به لحاظی واقعيت يافت؛ بدين سان كه كتيبه‌ها داستان ثروت‌های نهفته را در قلمرو تاريخ باز گفته‌اند و كليدی به كاشف   )هنري راوينلسن(  داد كه به وسيله آن توانست سنگ نبشته داريوش بزرگ را در بيستون بخواند و به اين طريق گنج‌های نهفته بسياری از تاريخ گذشته را آشكار سازد. با توجه به موقعیت سنگ نبشته و با کمی تعمق در ساخت واژه های تبنابر و دارنبهان، که نامجایی ریشه پهلوی دارند و با استعانت از زبان کردی می توان چنین نتیجه گرفت :    
تبنابر ........ تب + نابر
تب / تاب / تاف = فرو ریختن آب از بلندی با شدت = آبشار
نابر / ناور / نافبر = راه میان بر
بنابراین به معنی « آبشار راه میان بر» / « آبشار میانه ی راه » می باشد. این نامجای نشان دهنده ی اشتهار این راه باستانی بوده است و همان طور که ابن فقیه همدانی و ابن شادی اسد آبادی ضبط کرده  اند، این دره را « دره ی آبشار راه میان بر » می نامیدند. اکنون به آن « آبشار گنجنامه » می گویند.
دارنبهان ........ دار + نبهان
دار ( یکی از معانی آن ) = ثروت / دارایی

به نظر می رسد که نساخ نسخه ی البلدان، در نقطه گذاری نبهان دچار سهو شده است. این واژه می تواند به سه صورت نوشته شود : « بنهان »، « نیهان »، « پنهان ».

بنهان ....... به + نهان

به = در/ بر

نهان = پوشیده / مخفی

نیهان، همان پنهان است.

بنابر این معنی « داربنهان »، دارایی در نهان، مخفی گاه ثروت، گن خانه و ... است. سنگ نبشته‌های گنج نامه همدان در تاريخ ‌١٥/١٠/١٣١٥ در فهرست آثار ملی ايران به ثبت رسيده و به عنوان كهن‌ترين سند مكتوب تمدن ايرانی شناخته می شود .

متن سنگ نبشته داریوش

          بند یک

1- خدای بزرگ است اهورا مزدا

2- که این زمین را آفرید

3- که آن آسمان را آفرید

4- که مردم را آفرید

5- که شادی را آفرید

6- ... از برای مردم

7- که داریوش را شاه کرد

8- یک شاه ....
 9-... از بسیاری

10- یک فرمانروا ...

11- ... از بسیاری

         بند دو

12- من داریوش هستم

13- شاه بزرگ

14- شاه شاهان

15- شاه کشورها ...

16- ... که همه گونه مردم دارند

17- شاه در این زمین بزرگ

18- ... دور و پهناور

19- پسر ویشتاسب

20- هخامنشی